Badania nad wpływem selenu na tarczycę

Selen jest kluczowym mikroelementem dla zdrowia tarczycy, ponieważ wchodzi w skład selenoprotein, takich jak peroksydaza glutationowa (GPx) i dejodynazy jodotyroninowe, które są niezbędne do produkcji i metabolizmu hormonów tarczycy (T3 i T4). Niedobór selenu może prowadzić do zaburzeń syntezy hormonów oraz nasilenia procesów autoimmunologicznych, szczególnie w chorobie Hashimoto.

1. Metaanaliza wpływu selenu na chorobę Hashimoto (2013, Wu et al.)
   • Źródło: Wu Q, Rayman MP, et al. "Effect of selenium on markers of thyroid autoimmunity in patients with Hashimoto’s thyroiditis: a meta-analysis of randomized controlled trials." Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2013.
   • Wyniki: Badanie analizowało wpływ suplementacji selenem (200 µg/dzień, najczęściej w formie selenometioniny) u pacjentów z chorobą Hashimoto. Stwierdzono istotne obniżenie poziomu przeciwciał anty-TPO (przeciw peroksydazie tarczycowej) po 3-6 miesiącach suplementacji. U pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy suplementacja poprawiła echogeniczność tarczycy w badaniach USG i zmniejszyła markery stanu zapalnego.
   • Wnioski: Selen może być korzystny w zmniejszaniu aktywności autoimmunologicznej, ale efekty są bardziej wyraźne w populacjach z niedoborem selenu. Suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą poziomu selenu we krwi, aby uniknąć toksyczności (selenozy).
2. Badanie nad selenem w orbitopatii tarczycowej (2011, Marcocci et al.)
   • Źródło: Marcocci C, et al. "Selenium and the course of mild Graves’ orbitopathy." New England Journal of Medicine, 2011.
   • Wyniki: W badaniu podawano selen (200 µg/dzień) pacjentom z orbitopatią w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa. Po 6 miesiącach suplementacji zaobserwowano poprawę jakości życia, zmniejszenie nasilenia objawów ocznych i spowolnienie progresji orbitopatii w porównaniu z grupą placebo.
   • Wnioski: Selen może wspierać leczenie orbitopatii tarczycowej, szczególnie w populacjach z niedoborem selenu. Badanie miało ograniczenia, ponieważ dotyczyło obszaru o niskiej podaży selenu w diecie, co mogło wpłynąć na wyniki.
3. Badanie nad wpływem selenu na konwersję T4 do T3 (1993, Gross et al.)
   • Źródło: Gross M, et al. "Selenium and thyroid hormone metabolism." Endocrine Reviews, 1993.
   • Wyniki: Niedobór selenu zmniejsza aktywność dejodynazy jodotyroninowej, enzymu odpowiedzialnego za konwersję tyroksyny (T4) do trójjodotyroniny (T3). U pacjentów z niskim poziomem selenu odnotowano spadek T3, wzrost TSH i obniżenie wskaźnika T3/T4 w surowicy.
   • Wnioski: Selen jest niezbędny dla prawidłowego metabolizmu hormonów tarczycy. Niedobór selenu może nasilać objawy niedoczynności tarczycy, nawet przy prawidłowym poziomie jodu.
4. Metaanaliza wpływu selenu na raka tarczycy (2022)
   • Źródło: Publikacja omówiona w artykule na Współczesna Dietetyka (2022).
   • Wyniki: Badanie wykazało, że osoby z rakiem tarczycy miały niższy poziom selenu w surowicy w porównaniu do zdrowych osób. Sugeruje to, że niedobór selenu może być czynnikiem ryzyka dla rozwoju raka tarczycy, choć nie ustalono, czy jest to przyczyna, czy skutek choroby.
   • Wnioski: Selen, dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, może chronić komórki tarczycy przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, co potencjalnie zmniejsza ryzyko kancerogenezy.
5. Selen w chorobach autoimmunologicznych tarczycy (2016, Klecha i Bukowska)
   • Źródło: Klecha B, Bukowska B. "Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne." Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2016.
   • Wyniki: Suplementacja selenem (100-200 µg/dzień) zmniejsza stężenie przeciwciał anty-TPO i anty-TG u pacjentów z chorobą Hashimoto. Selen wspiera ochronę tarczycy przed stresem oksydacyjnym poprzez działanie selenoprotein, takich jak peroksydaza glutationowa.
   • Wnioski: Selen jest szczególnie istotny w chorobach autoimmunologicznych, ale jego suplementacja wymaga monitorowania, ponieważ nadmiar może prowadzić do toksyczności (np. selenozy, objawiającej się wypadaniem włosów, nudnościami, uszkodzeniem wątroby).

Uwagi ogólne o selenie:

• Zalecana dzienna dawka: 55 µg dla dorosłych, 60-70 µg w ciąży/karmieniu piersią. W przypadku chorób tarczycy dawki terapeutyczne (100-200 µg) są stosowane pod kontrolą lekarza.
• Źródła selenu w diecie: Orzechy brazylijskie (2-3 sztuki pokrywają dzienne zapotrzebowanie), ryby (łosoś, tuńczyk, makrela), jaja, produkty pełnoziarniste. Zawartość selenu w produktach zależy od gleby, np. orzechy brazylijskie z Brazylii mają więcej selenu niż z Peru.
• Ryzyko nadmiaru: Selenoza (nadmiar selenu) może powodować nudności, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, a w skrajnych przypadkach marskość wątroby lub cukrzycę typu II. Dlatego przed suplementacją należy zbadać poziom selenu we krwi (norma: 75-120 µg/L, zależnie od płci i wieku).

---

Badania nad wpływem jodu na tarczycęJod jest niezbędnym składnikiem do syntezy hormonów tarczycy (T3 i T4), ponieważ stanowi ich podstawowy budulec. Niedobór jodu prowadzi do niedoczynności tarczycy i wola, natomiast nadmiar może nasilać reakcje autoimmunologiczne, szczególnie w chorobie Hashimoto.

1. Badanie wpływu jodu na chorobę Hashimoto (2014, Joung et al.)
   • Źródło: Joung JY, et al. "Effect of iodine restriction on thyroid function in subclinical hypothyroid patients in an iodine-replete area." Thyroid, 2014.
   • Wyniki: Ograniczenie spożycia jodu u pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy w regionach z wystarczającą podażą jodu poprawiło funkcjonowanie tarczycy i zmniejszyło poziom przeciwciał anty-TPO. Nadmiar jodu nasilał reakcje autoimmunologiczne u osób z predyspozycją genetyczną.
   • Wnioski: W chorobie Hashimoto ograniczenie jodu (do poziomu 100-150 µg/dzień) może być korzystne, szczególnie u osób z wysokim spożyciem jodu.
2. Badanie nad niedoborem jodu i selenem (2010, Xu et al.)
   • Źródło: Xu J, et al. "Supplemental Selenium Alleviates the Toxic Effects of Excessive Iodine on Thyroid." Biological Trace Element Research, 2010.
   • Wyniki: W modelach zwierzęcych nadmiar jodu powodował uszkodzenie tarczycy poprzez zwiększenie produkcji reaktywnych form tlenu (RFT). Suplementacja selenem łagodziła te efekty, chroniąc komórki tarczycy przed stresem oksydacyjnym.
   • Wnioski: Selen i jod działają synergistycznie – odpowiedni poziom selenu może zapobiegać toksycznym skutkom nadmiaru jodu, takim jak zapalenie tarczycy.
3. Wpływ jodu na syntezę hormonów tarczycy (2019, Pyka)
   • Źródło: Pyka I. "Iodine dietary recommendations — in search of a consensus between cardiologists and endocrinologists." Folia Cardiologica, 2019.
   • Wyniki: Jod jest niezbędny do utleniania i jodowania tyreoglobuliny w procesie syntezy T3 i T4. Niedobór jodu (<100 µg/dzień) prowadzi do niedoczynności tarczycy i wola, szczególnie u dzieci i kobiet w ciąży.
   • Wnioski: Zalecana dzienna dawka jodu to 150 µg dla dorosłych, 250 µg dla kobiet w ciąży. Nadmiar jodu (>500 µg/dzień) może nasilać autoimmunologiczne zapalenie tarczycy u osób z predyspozycją genetyczną.
4. Badanie nad niedoborem jodu i selenem u kobiet w ciąży (2017, Luty i Bryl)
   • Źródło: Luty E, Bryl E. "Genetic and environmental aspects of Hashimoto’s thyroiditis." Forum Medycyny Rodzinnej, 2017.
   • Wyniki: Niedobór jodu i selenu w ciąży zwiększa ryzyko kretynizmu u dzieci oraz niedoczynności tarczycy u matek. Selen zmniejsza negatywne skutki nadmiaru jodu, wspiera odpowiedź immunologiczną i chroni przed apoptozą komórek tarczycy.
   • Wnioski: W ciąży kluczowe jest zapewnienie odpowiedniej podaży jodu (250 µg/dzień) i selenu (60-70 µg/dzień), ale suplementacja powinna być monitorowana, aby uniknąć toksyczności.

Uwagi ogólne o jodzie:

• Zalecana dzienna dawka: 150 µg dla dorosłych, 250 µg w ciąży/karmieniu piersią.
• Źródła jodu w diecie: Ryby morskie (dorsz, łosoś), owoce morza, wodorosty (np. nori), sól jodowana, produkty mleczne. Wchłanialność jodu z pożywienia wynosi ok. 90%, z czego tarczyca wychwytuje ok. 25%.
• Ryzyko nadmiaru: Nadmiar jodu (>500 µg/dzień) może nasilać reakcje autoimmunologiczne, szczególnie w chorobie Hashimoto, poprzez zwiększenie produkcji reaktywnych form tlenu i aktywację cząsteczek DAMP (damage-associated molecular patterns).
• Interakcje z selenem: Niedobór selenu nasila toksyczne efekty nadmiaru jodu, dlatego kluczowe jest utrzymanie równowagi między tymi pierwiastkami.