---

Wpływ cynku na hormony1. Cynk a hormony tarczycy

• Mechanizm działania:
  • Cynk jest niezbędny dla prawidłowej syntezy i działania hormonów tarczycy (T3 i T4) poprzez regulację receptorów jądrowych hormonów tarczycy (TR), które kontrolują ekspresję genów związanych z metabolizmem.
  • Wspiera aktywność deiodynaz jodotyroninowych, enzymów odpowiedzialnych za przekształcanie T4 w aktywną T3, co jest kluczowe w niedoczynności tarczycy.
  • Niedobór cynku może prowadzić do obniżenia poziomu T3 i wzrostu TSH, nasilając objawy niedoczynności tarczycy, takie jak zmęczenie, przyrost masy ciała czy mgła mózgowa.
  • Cynk zmniejsza stan zapalny i stres oksydacyjny, co jest szczególnie istotne w autoimmunologicznych chorobach tarczycy, takich jak Hashimoto, gdzie chroni tarczycę przed uszkodzeniem.
  • Wspiera wchłanianie jodu, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy.
• Badania:
  • Mahmoodianfard et al., 2015 (Biological Trace Element Research): Suplementacja cynkiem (30 mg/dzień) przez 12 tygodni u pacjentów z niedoczynnością tarczycy poprawiła poziom FT3 i FT4 oraz obniżyła TSH, szczególnie u osób z niedoborem cynku.
  • Maxwell & Volpe, 2007 (Journal of Nutritional Biochemistry): Niedobór cynku zmniejszał aktywność receptorów hormonów tarczycy, co prowadziło do spadku metabolizmu energetycznego. Suplementacja cynkiem (15 mg/dzień) przywróciła ich funkcję.
  • Nishiyama et al., 1994 (Endocrinology): Cynk reguluje wiązanie T3 z receptorami jądrowymi, poprawiając działanie hormonów tarczycy w komórkach.
• Praktyczne zastosowanie: W niedoczynności tarczycy cynk (8-11 mg/dzień z diety, 15-30 mg/dzień w suplementacji przy niedoborze) wspiera konwersję T4 do T3 i zmniejsza stan zapalny w Hashimoto. Produkty bogate w cynk, takie jak pestki dyni, ostrygi, wołowina i jaja, powinny być regularnie włączane do diety. W Hashimoto cynk może łagodzić objawy neurologiczne, takie jak mgła mózgowa.

2. Cynk a testosteron

• Mechanizm działania:
  • Cynk jest kluczowy dla syntezy testosteronu w komórkach Leydiga w jądrach, ponieważ działa jako kofaktor dla enzymów zaangażowanych w produkcję hormonów steroidowych, takich jak 5α-reduktaza, która przekształca testosteron w dihydrotestosteron (DHT).
  • Zwiększa biodostępność testosteronu poprzez zmniejszenie poziomu globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), co pozwala na wyższy poziom wolnego testosteronu.
  • Chroni jądra przed stresem oksydacyjnym, wspierając zdrowie spermy i produkcję testosteronu.
  • Niedobór cynku prowadzi do obniżenia poziomu testosteronu, pogorszenia spermatogenezy i zmniejszenia libido, szczególnie u mężczyzn z intensywnym wysiłkiem fizycznym lub otyłością.
  • Cynk poprawia wrażliwość na insulinę, co zapobiega insulinooporności, która może obniżać testosteron.
• Badania:
  • Prasad et al., 1996 (Nutrition): Suplementacja cynkiem (30 mg/dzień) przez 6 miesięcy u mężczyzn z niedoborem cynku (<70 µg/dL w surowicy) zwiększyła poziom testosteronu o 20-30% i poprawiła parametry nasienia.
  • Netter et al., 1981 (Archives of Andrology): Niedobór cynku u młodych mężczyzn powodował spadek poziomu testosteronu i pogorszenie funkcji rozrodczych. Suplementacja cynkiem (15 mg/dzień) przywróciła prawidłowy poziom hormonów.
  • Kilic et al., 2006 (Urology): Suplementacja cynkiem (25 mg/dzień) w połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi zwiększyła poziom testosteronu u aktywnych mężczyzn.
• Praktyczne zastosowanie: Mężczyźni z niskim poziomem testosteronu powinni spożywać 11 mg cynku dziennie z diety (np. pestki dyni, ostrygi, wołowina) lub suplementować 15-30 mg/dzień przy niedoborze, po konsultacji z lekarzem. Cynk wspiera produkcję testosteronu i zdrowie reprodukcyjne, szczególnie w połączeniu z selenem i witaminą D.

3. Cynk a estrogeny

• Mechanizm działania:
  • Cynk reguluje aktywność enzymu aromatazy, który przekształca testosteron w estrogeny, co pomaga w utrzymaniu równowagi między tymi hormonami. Niedobór cynku może zwiększać aktywność aromatazy, prowadząc do hiperestrogenizmu.
  • Wspiera detoksykację estrogenów w wątrobie poprzez aktywację enzymów fazy II (np. glukuronidacji), które przekształcają estrogeny w nieaktywne metabolity wydalane z organizmu.
  • Zmniejsza insulinooporność, która nasila produkcję estrogenów w jajnikach, szczególnie w PCOS.
  • Cynk działa przeciwzapalnie, łagodząc objawy związane z wysokim poziomem estrogenów, takie jak tkliwość piersi czy objawy PMS.
• Badania:
  • Faghihzadeh et al., 2016 (European Journal of Clinical Nutrition): Suplementacja cynkiem (30 mg/dzień) przez 8 tygodni u kobiet z PCOS poprawiła wrażliwość na insulinę i zmniejszyła poziom estrogenów, wspierając równowagę hormonalną.
  • Om & Chung, 1996 (Endocrinology): Cynk hamuje aktywność aromatazy w komórkach, zmniejszając konwersję testosteronu do estrogenów, co jest korzystne w hiperestrogenizmie.
• Praktyczne zastosowanie: Kobiety z wysokim poziomem estrogenów powinny spożywać 8 mg cynku dziennie (np. pestki dyni, soczewica, jaja), aby wspierać detoksykację estrogenów i zmniejszać insulinooporność. Suplementacja (15-30 mg/dzień) może być pomocna w PCOS, po konsultacji z lekarzem.

4. Cynk a kortyzol i stres

• Mechanizm działania:
  • Cynk reguluje oś przysadka-nadnercza (HPA), zmniejszając wydzielanie kortyzolu w odpowiedzi na stres. Wysoki poziom kortyzolu może zaburzać równowagę estrogenów, testosteronu i hormonów tarczycy.
  • Działa jako przeciwutleniacz, zmniejszając stres oksydacyjny, który nasila aktywność osi HPA.
  • Niedobór cynku zwiększa podatność na stres, co może prowadzić do nadprodukcji kortyzolu i dalszych zaburzeń hormonalnych.
• Badania:
  • Brandão-Neto et al., 1990 (Biological Trace Element Research): Niedobór cynku zwiększał poziom kortyzolu u zdrowych osób, a suplementacja cynkiem (20 mg/dzień) obniżyła jego poziom, poprawiając równowagę hormonalną.
  • Ruz et al., 1999 (American Journal of Clinical Nutrition): Niedobór cynku u dzieci powodował wzrost poziomu kortyzolu i zmniejszenie odporności na stres. Suplementacja cynkiem poprawiła te parametry.
• Praktyczne zastosowanie: Cynk (8-11 mg/dzień) wspiera redukcję kortyzolu, co jest korzystne w hiperestrogenizmie i niskim poziomie testosteronu. Spożywaj produkty bogate w cynk (np. pestki dyni, jaja) wieczorem, aby wspierać sen i zmniejszać stres.

5. Cynk a insulinooporność

• Mechanizm działania:
  • Cynk poprawia wrażliwość na insulinę poprzez regulację transporterów glukozy (GLUT4) i zmniejszenie stanu zapalnego.
  • Wspiera zdrowie trzustki, która produkuje insulinę, chroniąc ją przed stresem oksydacyjnym.
  • Niedobór cynku nasila insulinooporność, co zwiększa produkcję estrogenów w jajnikach (np. w PCOS) i obniża testosteron u mężczyzn.
• Badania:
  • Marreiro et al., 2010 (European Journal of Clinical Nutrition): Suplementacja cynkiem (30 mg/dzień) przez 4 tygodnie u kobiet z otyłością poprawiła wrażliwość na insulinę i zmniejszyła markery stanu zapalnego.
  • Ranasinghe et al., 2015 (Journal of Diabetes): Cynk (20 mg/dzień) poprawił kontrolę glikemii u pacjentów z prediabetes, co miało korzystny wpływ na profil hormonalny.
• Praktyczne zastosowanie: Cynk jest kluczowy w PCOS i hiperestrogenizmie, gdzie insulinooporność nasila zaburzenia hormonalne. Spożywaj produkty bogate w cynk (np. soczewica, pestki dyni) jako część diety bogatej w błonnik i zdrowe tłuszcze.

6. Objawy niedoboru cynku

• Niedobór cynku (<70 µg/dL w surowicy) może prowadzić do:
  • Niedoczynności tarczycy (spadek T3, wzrost TSH).
  • Obniżenia poziomu testosteronu i pogorszenia funkcji rozrodczych.
  • Nasilenia insulinooporności i hiperestrogenizmu w PCOS.
  • Zwiększonego poziomu kortyzolu, lęku i osłabienia odporności.
  • Objawów takich jak wypadanie włosów, łamliwość paznokci, suchość skóry, osłabienie smaku/zapachu.

7. Ryzyko nadmiaru cynku

• Nadmiar cynku (>40 mg/dzień z suplementów przez dłuższy czas) może powodować:
  • Zaburzenia wchłaniania miedzi, prowadzące do niedokrwistości.
  • Nudności, bóle brzucha, biegunkę.
  • Wzrost poziomu kortyzolu w niektórych przypadkach.
  • Osłabienie odporności przy bardzo wysokich dawkach (>100 mg/dzień).